Việc đền ơn đáp nghĩa là một nghĩa cử mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam. Bên cạnh các hoạt động chăm lo cho các gia đình liệt sĩ, thương binh, cựu chiến binh, và những người có công với cách mạng, việc xây dựng đền đài, khu tưởng niệm các liệt sĩ đã hy sinh mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Các công trình này không chỉ là nơi để tưởng nhớ, mà còn là biểu tượng ghi dấu lịch sử, nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau về giá trị của hòa bình và sự hy sinh cao cả.

     Một trong những công trình in đậm trong tôi với những cảm xúc sâu lắng trong lòng, đó là dự án xây dựng Đền thờ Anh hùng, liệt sĩ tại lòng Hồ Kẻ Gỗ. Tôi còn nhớ như in, cách nay gần hai năm, vào ngày 27/8/2023, khi có duyên đặt chân đến Đền thờ anh hùng liệt sĩ tại hồ Kẻ Gỗ, đúng dịp khánh thành công trình. Đó là một ngày đầu thu trời cao xanh ngắt, gió thổi nhẹ, khi ánh nắng vàng trải dài trên mặt nước mênh mông của hồ Kẻ Gỗ, phản chiếu hình ảnh ngôi đền mới khánh thành, mái ngói đỏ tươi với dáng vẻ trang nghiêm vừa gần gũi vừa xúc động. Đứng trước ngôi đền, tôi cảm nhận được sự hòa quyện giữa thiên nhiên hùng vĩ và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, như một lời nhắc nhở về những tháng ngày gian khó nhưng đầy hào hùng của dân tộc. Với tôi, đó là nơi giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, giữa những mất mát đau thương và khát vọng hòa bình, giữa lòng biết ơn của thế hệ hôm nay và trách nhiệm gìn giữ cho mai sau.

Không khí hôm ấy thật đặc biệt – vừa tĩnh lặng để tưởng nhớ những người đã khuất, vừa rộn ràng bởi niềm tự hào của những người tham dự, từ phía Đảng bộ và chính quyền các cấp của tỉnh Hà Tĩnh và huyện Cẩm Xuyên, từ phía các cựu chiến binh, thân nhân liệt sĩ, thanh niên xung phong, đến những người dân địa phương và cả những vị khách như tôi, đến để chứng kiến một cột mốc ý nghĩa trong hành trình tri ân lịch sử.

Tác giả tham gia dâng hương tại đền thờ trong lễ khánh thành ngày 28/7/2023

Một hành trình tri ân đầy xúc động

Hồ Kẻ Gỗ không chỉ là một công trình thủy lợi nổi tiếng của Hà Tĩnh, là nguồn nước tưới tiêu cho hàng ngàn hecta đất nông nghiệp của các huyện Cẩm xuyên, Thạch Hà và thành phố Hà Tĩnh, mà còn là chứng nhân lịch sử, nơi các tuyến đường chiến lược 21, 22 và sân bay dã chiến Libi từng là những điểm nóng hứng chịu đạn bom trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Chính tại đây, hàng trăm liệt sĩ đã ngã xuống, để lại máu xương hòa vào đất mẹ, nhiều người trong số đó vẫn chưa được xác định đầy đủ danh tính. Hình ảnh những tấm bia đá khắc tên các liệt sĩ được đặt ngay ngắn trong khuôn viên đền. Đó không chỉ là những dòng chữ giản đơn, mà mỗi cái tên còn là một câu chuyện dài, như một số phận, một cuộc đời đã hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Tôi đứng đó, lặng người trước những tấm bia, cố gắng hình dung về những con người ấy – họ có thể là những chàng trai trẻ măng đang ở độ tuổi “bẻ gãy sừng trâu”, những cô gái thanh niên xung phong tóc hãy còn xanh vừa mới rời xa gia đình, những dân quân du kích địa phương “tay cày, tay súng”, hoặc những người lính dày dạn, mang trong mình những ước mơ, lý tưởng cháy bỏng… Dù là ai, phía sau lưng họ đều có một điểm chung là Tổ quốc và nhân dân và phía trước họ là sự hy sinh không mảy may toan tính. Họ chính là những người tạc nên hồn thiêng dáng hình đất nước, được kết tinh ở những câu đối trong đền: “Thể phách gửi núi sông, mãi mãi tuổi xanh cùng đất nước/Linh hồn quy đất mẹ, đời đời gương sáng với nhân dân”… Văng vẳng trong tôi tiếng chuông đền thờ vang lên trầm bổng, hòa cùng khói hương lan tỏa theo gió thổi bay lãng đãng trên mặt hồ, như lời thì thầm đâu đây từ quá khứ vọng về: “Trận địa Li Bi vạn thuở lưu danh anh hùng thiên cổ/Công trình Kẻ Gỗ ngàn năm vun đắp hạnh phúc tương lai”… Kia là các cựu chiến binh, tóc đã bạc, mắt nhòa lệ, đứng trước đền thờ để tưởng nhớ đồng đội. Tôi thấy họ nắm tay nhau, kể lại những câu chuyện xưa, về những ngày hành quân dưới bom đạn xây dựng sân bay, về những lần chia tay không lời hẹn gặp lại. Trong khoảnh khắc ấy, tôi nhận ra rằng Đền thờ hồ Kẻ Gỗ không chỉ là nơi tưởng niệm, mà còn là nơi để những người sống sót gửi gắm nỗi lòng, chữa lành vết thương chiến tranh còn găm lại trong tâm hồn.

Tâm huyết của những người xây dựng đền thờ

Điều khiến tôi luôn cảm động là câu chuyện về quá trình xây dựng đền thờ. Tôi được biết, ý tưởng xây dựng đền thờ có từ năm 2011 – 2012 từ một ngôi miếu nhỏ và sau này công trình được khởi công từ tháng 7/2022, với kinh phí gần 10 tỷ đồng, hoàn toàn từ nguồn xã hội hóa. Không có ngân sách nhà nước, không có những khoản tài trợ lớn từ bên ngoài, mà chỉ có sự đóng góp từ những tấm lòng uống nước nhớ nguồn – từ các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội, anh chị em đội ngũ phóng viên, biên tập viên, từ người dân địa phương, các nhà hảo tâm, đến những cựu chiến binh và thân nhân liệt sĩ… Đó là minh chứng sống động cho tinh thần đoàn kết, cho lòng biết ơn không lời của con người Việt Nam đối với những người đã hy sinh.

Những người tham gia xây dựng đền thờ, từ kiến trúc sư, kỹ sư, đến công nhân, đều làm việc với một tâm thế đặc biệt. Họ không chỉ xây một công trình vật chất, mà còn dựng nên một nơi linh thiêng, nơi thế hệ hôm nay và mai sau có thể tìm về để tri ân. Tôi nghe kể rằng, trong quá trình thi công, có những ngày mưa gió, đường sá khó khăn, nhưng không ai nản lòng. Ai cũng tâm niệm rằng, đây là công việc đền ơn các anh hùng liệt sĩ, những người đã không tiếc máu xương để bảo vệ đất nước. Nghe những câu chuyện ấy, tôi không khỏi xúc động, bởi đó là minh chứng cho sự tiếp nối của tinh thần yêu nước, của trách nhiệm lịch sử qua từng thế hệ.

Quá trình thực hiện Dự án đền thờ, sự đóng góp tâm huyết rất đáng ghi nhận của Tạp chí Đầu tư Tài chính. Theo hồ sơ thiết kế, tổng mức đầu tư xây dựng công trình khoảng 10 tỷ đồng. Ở giai đoạn I của dự án, Tạp chí Đầu tư Tài chính đã vận động được tổng cộng gần 6,5 tỷ tiền mặt và vật liệu quy đổi để chuyển về cho Ban Quản lý dự án triển khai xây dựng công trình. Tháng 6/2024, Tạp chí Đầu tư Tài chính và Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ đã ký biên bản xác nhận công việc, trong đó ghi nhận đầy đủ, chi tiết toàn bộ quá trình triển khai dự án để làm cơ sở cho các công việc tiếp theo. Ở giai đoạn II, Tạp chí Đầu tư Tài chính nỗ lực huy động phần tiền còn lại bằng nguồn xã hội hóa để triển khai các hạng mục xây dựng và hạng mục phi vật thể bên trong đền. Giai đoạn II của dự án sẽ được hoàn thành hướng tới đại lễ khánh thành chính thức vào dịp 50 năm ngày thống nhất đất nước. Đó sẽ là một cột mốc ý nghĩa, khi công trình không chỉ hoàn thiện về mặt hình thể, mà còn trở thành biểu tượng của lòng biết ơn và sự thống nhất đất nước – điều mà các liệt sĩ năm xưa đã hy sinh để đổi lấy.

Ý nghĩa sâu sắc nhân 50 năm thống nhất

Kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất đất nước là dịp để cả dân tộc nhìn lại chặng đường nửa thế kỷ hòa bình, thống nhất. Với tôi, Đền thờ anh hùng liệt sĩ tại hồ Kẻ Gỗ mang một ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh này. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, hòa bình hôm nay không phải là điều hiển nhiên, mà là kết quả của bao mất mát, hy sinh. Những liệt sĩ ngã xuống tại sân bay Libi, trên các tuyến đường chiến lược, hay ở bất kỳ chiến trường nào trên dải đất hình chữ S, đều là những người đã viết nên bản anh hùng ca của dân tộc.

Đứng trước đền thờ, tôi không chỉ cảm nhận được sự trang nghiêm, mà còn thấy một luồng khí thiêng liêng, như thể linh hồn các liệt sĩ vẫn đang hiện diện, dõi theo đất nước hôm nay. Họ đã hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ, khi đất nước còn ngập trong khói lửa, để thế hệ chúng ta được sống trong tự do, được chứng kiến một Việt Nam ngày càng phát triển từng bước tiến vào kỷ nguyên mới, sánh vai với các cường quốc năm châu như Bác Hồ mong ước. Vì thế, mỗi lần nghĩ về công trình này, tôi lại tự nhủ rằng, trách nhiệm của mình – và của tất cả chúng ta – không chỉ là tri ân, mà còn là gìn giữ và xây dựng đất nước xứng đáng với những hy sinh ấy.

Lời kết

Khi viết những dòng này, tôi như sống lại khoảnh khắc đứng trước Đền thờ hồ Kẻ Gỗ cách nay gần hai năm. Cảm giác ấy vẫn vẹn nguyên: sự kính phục, lòng biết ơn, và cả niềm tự hào xen lẫn trách nhiệm. Tôi tin rằng công trình này sẽ càng tỏa sáng, không chỉ như một nơi tưởng niệm, mà còn như một ngọn lửa tinh thần, thắp sáng lòng yêu nước và ý chí vươn lên của dân tộc Việt Nam. Với tôi, đó là món quà quý giá nhất mà các anh hùng liệt sĩ, cùng những người xây dựng đền thờ, đã để lại cho hôm nay và mai sau.

TS. Lê Minh Nghĩa

Chủ tịch Hiệp hội tư vấn tài chính Việt Nam

Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta luôn quan tâm, chăm lo, thực hiện tốt công tác đền ơn đáp nghĩa đối với người có công với cách mạng bằng những việc làm thiết thực, cụ thể. Một trong những hoạt động đã và đang đem lại niềm hy vọng trong việc tìm lại hài cốt liệt sỹ là Ngân hàng gen (AND) liệt sỹ chưa xác định được thông tin và thân nhân liệt sỹ đã được chính thức công bố vào tháng 7/2024.

Tìm được hài cốt liệt sỹ là khát khao cháy bỏng của hàng trăm ngàn gia đình Việt Nam hiện nay. Trong nhiều năm qua, bằng nhiều nỗ lực khác nhau, nhiều liệt sỹ đã được “trở về” với gia đình, song cũng không ít liệt sỹ đã được an táng trong tình trạng “chưa xác định thông tin” hoặc vẫn còn đâu đó trên những chiến trường xưa. Chiến tranh đã lùi xa, đất nước đã độc lập, thống nhất, nhưng theo thống kê, hiện vẫn còn gần 180 ngàn liệt sĩ chưa được quy tập, gần 300 ngàn liệt sĩ chưa xác định được thông tin. Thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo triển khai Đề án xác định hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin (Đề án 150), thực hiện với phương pháp giám định ADN và thực chứng. Đến tháng 7/2024, phương pháp giám định ADN đã triển khai gần 10.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và hơn 3.000 mẫu sinh phẩm thân nhân liệt sĩ. Kết quả, đã so sánh đối khớp được hơn 1.000 danh tính liệt sĩ để báo tin về cho thân nhân liệt sĩ.

Định danh hài cốt liệt sĩ là nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm và ưu tiên, trong đó, phương pháp giám định bằng ADN được coi là cốt lõi, nhất là với hài cốt thiếu thông tin, không thể định danh bằng phương pháp thực chứng. Giai đoạn 2000-2003, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam đã nghiên cứu các kỹ thuật tách ADN từ mẫu hài cốt và mẫu lưu bảo tàng cho mục đích phân tích gene. Các kết quả giám định ADN tại Viện Hàn lâm KH&CN là căn cứ khoa học để Chính phủ quyết định đưa công nghệ giám định ADN trở thành một phương pháp khoa học, tin cậy đối với việc định danh hài cốt liệt sĩ chưa biết thông tin.

Năm 2019, Trung tâm Giám định ADN thuộc Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam) đã chính thức khai trương và đi vào hoạt động, đúng vào dịp kỷ niệm 72 năm Ngày thương binh liệt sĩ, đánh dấu việc mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng ứng dụng công nghệ ADN trong giám định hài cốt tại Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam nói riêng và Việt Nam nói chung. Trung tâm Giám định ADN là một trong 3 đơn vị chủ chốt được Chính phủ giao nhiệm vụ phân tích ADN để định danh các mẫu hài cốt liệt sĩ thiếu thông tin. Thời điểm sơ khai, mỗi tháng đơn vị chỉ chạy được vài mẫu. Đến nay, công suất giám định mỗi năm của Trung tâm đạt mức 4.000 mẫu và có thể nâng lên con số 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ.

Quá trình giám định ADN hài cốt hiện đang gặp phải nhiều thách thức lớn như các mẫu hài cốt bị phân hủy cao do thời gian chiến tranh kết thúc đã lâu, nhiều trường hợp thiếu các thông tin thực chứng bổ sung, do đó rất cần phải có một quy trình công nghệ giám định ADN mới có độ tin cậy và hiệu quả cao để thay thế quy trình công nghệ hiện đang sử dụng. Hiện nay, với sự phát triển công nghệ phân tích hiện đại bằng máy giải trình tự gen thế hệ mới kết hợp công nghệ phân tích vi sinh học, thế giới đã áp dụng công nghệ giám định ADN mới, gọi là phân tích theo gene nhân. Tiếp cận theo hướng này, Viện Công nghệ Sinh học đã triển khai các nhiệm vụ như giải trình tự thế hệ gen tham chiếu người Việt, làm cơ sở thông tin tham chiếu, phục vụ cho công tác giám định ADN xương cổ và ADN người Việt. Một dự án ODA về nâng cao năng lực giám định ADN hài cốt liệt sĩ đã được phê duyệt, mở ra những bước tiến mới với kỳ vọng tăng hiệu quả của công tác giám định. Theo đó, Trung tâm Giám định ADN và Ủy ban quốc tế về Tìm kiếm người mất tích (ICMP) phối hợp phát triển và tối ưu các công nghệ phân tích ADN mới. Viện Công nghệ sinh học đã cử đoàn công tác mang 100 mẫu hài cốt liệt sĩ sang Hà Lan triển khai tách chiết ADN nhân và thực hiện giám định bằng công nghệ mới. Cùng với đó, chuyên gia Hà Lan cũng sang Việt Nam thực hiện nhiệm vụ hai bên đang triển khai.

Trong giai đoạn tới, Trung tâm Giám định ADN sẽ hoàn thiện cơ sở vật chất trên cơ sở tiếp nhận máy giải trình thế hệ mới trong khuôn khổ dự án được tài trợ cho Việt Nam. Đồng thời cải tiến, ứng dụng công nghệ mới vào công tác giám định, nghiên cứu tối ưu thử nghiệm các phương pháp khác nhau trên nền tảng nội lực của cán bộ và tiếp thu công nghệ từ Ủy ban Quốc tế về Người mất tích. Bên cạnh đó, Viện cũng tăng cường hợp tác đào tạo phát triển nguồn nhân lực, gửi cán bộ sang Hà Lan tiếp nhận công nghệ, tham gia công tác giám định từ Nhật Bản, Hàn Quốc, các nước Đông Nam Á, Cơ quan Kiểm kê Tù binh và Người mất tích thuộc Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ để học hỏi, hoàn thiện công nghệ.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ thực hiện kế hoạch tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin đến năm 2030 và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về chuyển đổi số quốc gia và Đề án 06 của Chính phủ, trên nền tảng hiện nay các đơn vị đã lưu trữ được số liệu của trên 25 ngàn dữ liệu ADN hài cốt liệt sĩ và thân nhân. Từ kết quả này, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (giờ là Bộ Nội vụ) phối hợp với Bộ Công an đề xuất Chính phủ xây dựng Ngân hàng Gen (ADN) liệt sĩ chưa xác định được thông tin và thân nhân liệt sĩ. Vẫn theo cơ quan này, việc thực hiện lấy mẫu ADN chưa xác định được thông tin và toàn bộ thân nhân trực tiếp của các liệt sĩ chưa xác định thông tin gồm khoảng 600 ngàn người, đây là cơ sở để lưu trữ trong Ngân hàng Gen sẽ là bước chuẩn bị tốt nhất cho hành trình dài tìm kiếm, xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin. Việc kết nối Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và công nghệ ADN sẽ đem lại hy vọng đoàn tụ cho nhiều gia đình, góp một phần xoa dịu những mất mát, hy sinh của các thân nhân liệt sĩ.

Hiện nay, Cục Cảnh sát QLHC về TTXH, Bộ Công an đang triển khai dự án triển khai Luật Căn cước, trong đó, xây dựng Cơ sở dữ liệu Căn cước có dữ liệu thông tin ADN nhằm phát huy đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” của dân tộc đối với công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ. Bộ Công an đã đề xuất chính phủ về chủ trương thực hiện phân tích thông tin ADN cho toàn bộ thân nhân liệt sĩ chưa xác định thông tin để tạo lập kho dữ liệu lớn về ADN của thân nhân liệt sĩ để đối sánh, tìm kiếm thông tin hài cốt liệt sĩ chưa xác định thông tin (dự kiến thực hiện mỗi gia đình là 2 mẫu với tổng thân nhân khoảng 1 triệu mẫu). Với kho dữ liệu phổ quát này chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng việc tìm kiếm và xác minh thân nhân sẽ dễ dàng và hiệu quả hơn. Đây sẽ là cơ hội để gia đình các anh hùng, liệt sĩ có thể tìm thấy được các liệt sỹ.

Thượng tá Nguyễn Thành Vĩnh, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, Cục Cảnh sát QLHC về TTXH, Bộ Công an cho biết, Cục Cảnh sát QLHC về TTXH đã phối hợp với các đơn vị chức năng liên quan ban hành những nội dung cụ thể trong việc rà soát thân nhân liệt sĩ chưa xác định thông tin như: Xác định các thân nhân theo mức độ ưu tiên gần kề. Với nội dung này sẽ tiếp cận ngân hàng gen ở các đầu mối như: Mẹ đẻ liệt sĩ; Mẹ đẻ của mẹ đẻ (bà ngoại ruột) của liệt sĩ; Anh chị em cùng mẹ đẻ với liệt sĩ; Bác, cậu, dì là anh, chị, em ruột của mẹ liệt sĩ (cùng mẹ đẻ); Anh, em, con của chị gái, em gái mẹ đẻ liệt sĩ; Con của chị gái, em gái của liệt sĩ để thực hiện thu mẫu thông qua người hưởng trợ cấp hàng tháng của liệt sĩ. Hiện, Cục Cảnh sát QLHC về TTXH đã gửi mẫu phiếu thu thập thông tin và hướng dẫn quy trình, phần mềm thực hiện đồng bộ thực hiện sau ngày 27/7/2024. Riêng đối với Công an tỉnh, thành phố: Hà Nội, Nam Định, Hưng Yên, Đà Nẵng, Quảng Nam, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, đã thực hiện thu mẫu trước ngày 27/7/2024 cho thân nhân liệt sĩ và tri ân nhân ngày 27/7/2024.

Với cách tiếp cận này, niềm hy vọng tìm lại được các liệt sỹ, trả lại tên tuổi cho các liệt sỹ sẽ trở nên hiệu quả hơn trong thời gian tới. Trên thực tế, ngay tại mặt trận lòng hồ Kẻ Gỗ, khi cất bốc các ngôi mộ liệt sỹ, các cơ quan chức năng cũng không xác định được thông tin do có những ngôi mộ đã chìm xuống lòng hồ trong nhiều năm liền. Trong khi đó, khi chúng tôi tìm về Hà Nam để xác minh, đối chiếu thông tin tại các gia đình liệt sỹ thì đều cảm nhận được khát khao cháy bỏng của các gia đình trong việc tìm được mộ phần của các liệt sỹ, dẫu chiến tranh đã lùi xa nửa thế kỷ.

Thu Hà

     Trong quá trình xây dựng đền thờ anh hùng liệt sỹ tại lòng hồ Kẻ Gỗ, các cán bộ phóng viên của Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance đã không quản ngại khó khăn, cố gắng tìm kiếm các sản phẩm nội thất tốt nhất cho đền thờ để đảm bảo tính bền vững cho công trình.

Nhân duyên tìm mua đồ nội thất

Được giao trọng trách mua đồ nội thất cho đền thờ các Anh hùng liệt sỹ tại lòng hồ Kẻ Gỗ (xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh) cùng Tổng biên tập Tạp chí Đầu tư Tài chính Hoàng Anh Minh, chúng tôi vô cùng háo hức và tự hào.

Ban đầu, chúng tôi xác định các hạng mục cần mua gồm: đồ đá, đồ gỗ, đồ đồng và gốm sứ. Ở miền Bắc, các làng nghề truyền thống rất phong phú và đa dạng. Sau 1 thời gian tìm hiểu, chúng tôi đã chọn được các làng nghề truyền thống phù hợp để về tận nơi tìm hiểu và đặt mua các đồ nội thất nói trên với mục tiêu phải chọn được các sản phẩm tốt nhất.

Với hạng mục đồ bằng đá, chúng tôi đã về làng nghề đá Ninh Vân thuộc xã Ninh Vân, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, một làng nghề chạm khắc đá nổi tiếng và độc đáo. Một số công trình tiêu biểu của làng đá Ninh Vân đã được thực hiện tại các di tích lịch sử quan trọng của đất nước như: Cố đô Hoa Lư, Lăng Bà chúa Liễu (Vụ Bản, Nam Định), Nhà thờ đá Phát Diệm (Kim Sơn, Ninh Bình), Lăng Khải Định (Huế), chùa Hương Tích (Hà Nội), Đền Thái Vi (Hoa Lư, Ninh Bình)…

Tại đây, chúng tôi tìm đến xưởng sản xuất, chế tác Ánh Nguyện, một xưởng sản xuất có quy mô lớn của làng nghề Ninh Vân. Anh Hoàng Mậu Ánh, chủ xưởng cho biết: “Đây là nghề gia truyền, tôi tiếp quản nghề từ bố đến nay cũng đã gần 10 năm”. Như một nhân duyên, mọi đàm phán, giao dịch đều rất thuận lợi. Khi biết chúng tôi tới đặt mua các sản phẩm về để phục vụ cho công trình đền thờ các Anh hùng liệt sỹ thì anh Ánh càng tận tâm tư vấn hơn về chất liệu đá cũng như các tiêu chí của các sản phẩm khi thi công.

Sau khi nghe tư vấn, chúng tôi quyết định chọn đặt mua các sản phẩm như: Lư hương lớn ngoài trời, bậc tam cấp, rồng đá, bàn lễ, bia khắc tên các anh hùng liệt sỹ, cột đèn, bình phong cuốn thư… Để mọi việc được hoàn hảo, anh Ánh đã đích thân từ Ninh Bình vào đền thờ để đo đạc kích thước phù hợp, sau đó mới về chế tác, sản xuất. Các sản phẩm đồ đá nói trên được thi công đã tạo nên sự uy nghiêm, bề thế và trang trọng cho ngôi đền. Riêng hạng mục đá lát, anh Ánh đã tư vấn nên mua từ Thanh Hóa vì ở đó chuyên về sản phẩm này. Chính vì thế, chúng tôi đã về Thanh Hóa và cuối cùng đã lựa chọn mua của Công ty TNHH sản xuất và thương mại Huyền Quý tại Phố Quang, Phường An Hưng, TP.Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa. Công ty này do anh Lê Đình Quý làm giám đốc, là một nhà cung cấp đá lát quy mô lớn của tỉnh Thanh Hóa, sản phẩm đã có mặt tại nhiều công trình quan trọng khắp miền Bắc.

Hạng mục tiếp theo là thiết bị đồ thờ bằng gỗ. Nói đến đồ gỗ làm đồ thờ thì ở miền Bắc có rất nhiều làng nghề nổi tiếng. Sau khi tìm hiểu, chúng tôi quyết định về làng nghề mộc La Xuyên thuộc xã Yên Ninh, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Tương truyền, làng nghề La Xuyên đã hơn một nghìn năm tuổi. Ông tổ làng nghề đã được nhà vua Đinh Tiên Hoàng tuyển chọn cùng một số thợ trong vùng xây dựng Cố đô Hoa Lư. Đến năm 1534, vua Lê cũng đã tuyển một số thợ giỏi về kinh đô Thăng Long để mở rộng nghề mộc và phát triển ra nhiều vùng trong cả nước.

Trước khi đi, chúng tôi xác định, trong các hạng mục nội thất cho đền thờ, các thiết bị đồ gỗ là hạng mục quan trọng nhất, là yếu tố tiên quyết quyết định sự khang trang của đền thờ nên phải tìm xưởng sản xuất có uy tín. Sau khi tìm hiểu, chúng tôi đã lựa chọn xưởng một Xuân Luyện để đặt hàng. Anh Nguyễn Văn Luyện, chủ xưởng cho hay đã làm nghề này từ khi chưa học hết cấp 2, gia đình anh đã nhiều đời gắn bó với nghề mộc. Dù chưa biết rõ về xưởng của anh Luyện nhưng khi tiếp xúc và nghe anh Luyện tư vấn về các sản phẩm và chất liệu gỗ cũng như quy cách để bài trí về đồ thờ cho một không gian đền thờ, chúng tôi cảm nhận được tâm huyết và sự hiểu biết của anh về hạng mục cho đền thờ. Vậy nên, chúng tôi quyết định đặt trọn niềm tin vào anh.

Với chúng tôi, nhân duyên được gặp anh Luyện trong chuyến đi như một định mệnh được sắp đặt từ trước. Đến nay, các hạng mục đồ gỗ của anh sản xuất, thi công được thờ tại đền làm chúng tôi và khách thập phương rất hài lòng và đánh giá cao về tính thẩm mỹ cũng như chất lượng. Các sản phẩm đồ gỗ của anh Luyện được chúng tôi đặt mua và hiện nay được đặt ở đền gồm: Bàn thờ, hoành phi, câu đối, khám, sập, hạc và cữa võng. Tất cả sản phẩm hầu hết được phủ sơn son, thếp vàng, tạo nên sự uy nghi, cổ kính.

Điểm đến tiếp theo của chúng tôi trong chuyến đi là về làng nghề đúc đồng nổi tiếng tại xã Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh để chọn mua các sản phẩm đồ thờ bằng đồng cho đền. Theo giới thiệu, làng nghề Đại Bái khởi phát từ nghề đúc đồng thau, làng nghề được ông tổ nghề khi xưa dạy cách đúc đồng làm các vật dụng đơn giản như thau, nồi, chảo… Đến nay, do nhu cầu về thẩm mỹ và thờ cúng ngày một cao nên làng đồng Đại Bái tổ chức sản xuất nâng cao hơn với nhiều mẫu mã sáng tạo hơn và đã tạo ra nhiều sản phẩm mới như: Tượng đồng, đỉnh đồng, lư hương, lọ hoa, tranh, câu đối bằng đồng, bát hương, mâm, khay bằng đồng…

Đến đây, chúng tôi đã ghé tham khảo khá nhiều cơ sở sản xuất và trưng bày sản phẩm kinh doanh của làng nghề đúc đồng. Như một sự mách bảo vô hình, chúng tôi ghé vào cơ sở sản xuất và kinh doanh Được Huê. Khác với những cơ sở trước đó, chị Huê rất cởi mở và nhiệt tình tư vấn khi biết chúng tôi đi tìm hiểu mua các sản phẩm để về thờ ở đền thờ các anh hùng liệt sỹ. Chị Huê nói: “Đồ thờ của xưởng sản xuất của nhà tôi được bán đi khắp nơi, đã được trưng làm đồ thờ cho rất nhiều chùa, đền trong cả nước”.

Sau khi được chị Huê tư vấn các sản phẩm, chúng tôi đã quyết định mua một số sản phẩm về làm đồ thờ tại đền như: Bộ Ngũ sự bằng đồng, đèn, chuông, mõ, lọ hoa… Tất cả các sản phẩm được chúng tôi chọn có tông màu tối, tạo nên sự cổ kính và trang trọng.

Xe chở hạng mục đá từ Ninh Vân, Ninh Bình vào đền thờ

Cuối cùng, chúng tôi về làng gốm sứ Bát Tràng để tìm mua các sản phẩm đồ thờ bằng sứ. Làng gốm sứ Bát Tràng nằm tại thôn Giang Cao và thôn Bát Tràng, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Làng gốm có lịch sử hơn 500 năm, hình thành từ thời nhà Lý vào thế kỷ 14 - 15 khi dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về Thăng Long. Theo chân nhà Lý có 5 dòng họ nổi tiếng ở làng gốm Bồ Bát (Ninh Bình) bao gồm Trần, Vương, Lê, Nguyễn, Phạm chuyển đến sinh sống tại vùng đất bồi ven sông Hồng và bắt đầu sản xuất đồ gốm.

Ở làng Bát Tràng, các sản phẩm nội thất đồ thờ rất phong phú và đa dạng. Để lựa chọn được những sản phẩm ưng ý, chúng tôi đã đi tham khảo rất nhiều cơ sở kinh doanh. Cuối cùng chúng tôi đã mua được các sản phẩm như: Bát hương, bát, đĩa… Trong hạng mục bát hương, chúng tôi chọn mẫu bát hương men gốm rạn để tạo nên sự sang trọng, linh thiêng và cổ kính.

Hành trình của chuyến đi dù không được lên kế hoạch điểm đến cụ thể từ đầu nhưng khiến chúng tôi rất mãn nguyện vì đã lựa chọn các sản phẩm đồ thờ ưng ý, phù hợp. Những lần gặp gỡ với các chủ bán hàng như anh Hoàng Mậu Ánh, anh Lê Đình Quý, anh Nguyễn Văn Luyện, chị Huê… đem đến cho chúng tôi cảm giác như đó là một sự mách bảo, một nhân duyên trong cuộc sống. Đến nay các hạng mục nội thất của ngôi đền cơ bản đã hoàn thành, tất cả đã góp phần mang lại cho ngôi đền sự khang trang, ấm cúng. Ai đến thăm cũng rất khen ngợi các sản phẩm nội thất này.

Gian nan chở đá lên đền

Mua sắm được vật liệu xây dựng và đồ nội thất rồi, nhưng hành trình đưa được lên đền thờ mới hết sức gian nan, do điều kiện đền thờ được xây dựng trong vùng lòng hồ, chỉ có thể tiếp cận bằng thuyền. Do đó, tất cả vật liệu xây dựng và đồ nội thất đều phải vận chuyển bằng thuyền hết sức vất vả, đặc biệt trong điều kiện thời tiết mưa nắng thất thường.

Trong những chuyến phà chất đầy cát, đá từ hạ nguồn lòng hồ ngược lên điểm xây dựng đền thờ. Để xây lên một công trình tâm linh trên lòng Hồ Kẻ Gỗ cũng không thể không kể đến ngày tháng “dãi nắng, dầm sương” của những người thợ xây hay công sức của những cán bộ Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên hồ Kẻ Gỗ đã ngày ngày khuôn vác, vận chuyển tấn khối gạch, đá vượt hàng chục km đường sông để có vật liệu xây dựng đền thờ đến bàn tay khuôn cắt tỉ mỉ của người thợ đá, thợ gỗ đế từ các tỉnh thành xa xôi về xây dựng.

Căng thẳng nhất là việc vận chuyển các bia đá và lư hương chính lên đền thờ trong điều kiện trời mưa, đường đi lối lại bùn lầy, trang thiết bị máy móc hỗ trợ hạn chế. Riêng hạng mục lư hương đá ước nặng tới 2,5 tấn khi đưa vào hết sức vất vả, phải vận dụng hết tất cả các kiến thức và kinh nghiệm thì đội ngũ thợ mới có thể hoàn thành được trong niềm hân hoan, vui mừng của tất cả những người chứng kiến. Cứ mỗi lúc công việc gặp khó khăn vướng mắc, chúng tôi lại vào thắp hương xin thần linh và các anh hùng liệt sỹ phù hộ.

Ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên hồ Kẻ Gỗ chia sẻ, để công trình thực sự trở thành nén tâm nhang thành kính dâng lên các Anh hùng liệt sĩ, ngay từ những ngày đầu, Ban quản lý dự án đã nhất quán phương án triển khai công trình, thống nhất về quy hoạch, kiến trúc tổng thể công trình để triển khai xây dựng. “Xây dựng công trình trong lòng hồ, vật liệu phải vận chuyển hoàn toàn bằng đường thủy rất vất vả. Như có sự phù hộ, mọi khó khăn đều từng bước được tháo gỡ. Khi làm được một bước, chúng tôi lại tìm ra cách làm, hướng đi tiếp theo. Mọi việc hết sức thuận lợi” - ông Dũng thông tin.

Công trình Đền thờ anh hùng liệt sĩ tại hồ Kẻ Gỗ đã hoàn thành xây dựng và ngày 30/04/2025, nhân kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất đất nước, Tạp chí Đầu tư Tài Chính (VietnamFinance) và Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ tiến hành Đại lễ khánh thành toàn bộ công trình. Công trình Đền thờ tại hồ Kẻ Gỗ như là một minh chứng cho sự hòa hợp giữa quá khứ và hiện tại. Công trình không chỉ lưu giữ giá trị lịch sử, công trình còn truyền tải thông điệp về lòng yêu nước, sự biết ơn và trách nhiệm của mỗi người đối với truyền thống dân tộc. Đây là nơi để thế hệ hôm nay và mai sau tưởng nhớ những người đã ngã xuống vì hòa bình của đất nước.

Hạng mục nội thất đền thờ được Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đặc biệt chú trọng

Nguyễn Quang Thân - Văn Tuân

Có một địa chỉ du lịch văn hóa tâm linh trên hồ Kẻ Gỗ mà ít người biết đến, đó là đền thờ cố Tổng Bí thư Lê Duẩn, trên hòn đảo mang tên Lê Duẩn.